به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، روز دوشنبه ۲۲ آذرماه و در بخش پایانی رویداد «فیلم خبر» مستندهایی با موضوع‌های متنوع معرفی شدند.

مستندی روانکاوانه درباره نویسنده محبوب کودکان

«آن مرد دیگر در را باز نکرد» به کارگردانی سیدهادی موسوی که در بخش ویژه جشنواره حضور دارد، مستند دیگری بود که رضا صائمی‌ مجری-کارشناس برنامه فیلم خبر در روز پنجم جشنواره سینما حقیقت درباره‌اش صحبت کرد. سیدهادی موسوی درباره عنوان فیلم که به پایان‌بندی مستند هم مرتبط می‌شود، گفت:این مستند  در مورد زندگی و آثار «مهدی آذریزدی» است.

این مستندساز تاکید کرد: امیدوارم سیاست کلان اداره امور شهر و شهرداری‌ها از این به بعد به گونه‌ای رقم بخورد که با تغییر مسئولان، چنانچه نام خیابانی به نام یکی از این مشاهیر مزین شده، عوض نشود. کارهایی از این دست باعث می‌شود فرهنگسازان ایران که کودکان این سرزمین را تربیت کرده‌اند در اواخر عمرشان دیگر دری را به روی کسی باز نکنند.

موسوی درباره انتخاب این سوژه توضیح داد: من یک روندی را در این نوزده سالگی که مستند می‌سازم طی کردم و همیشه با خودم عهد کرده بودم که هر چند وقت یک بار درباره مشاهیر و مفاخر اثرگذار کشور مستندی بسازم. در سال‌های ۸۱-۸۲ اولین بار سراغ مهدی آذریزدی رفتیم؛ پیرو خوابی که دیده بود و نگرانی که برای کتاب‌هایش داشت. فیلم را کار کردیم و چند روز که از فیلمبرداری گذشت توانستیم اعتماد آذر را تا حدی جلب کنیم، اما بعد از چند روز ایشان تأکید کرد دوست ندارد بخشی از راش‌ها را در مستند استفاده کنیم و وقتی با اصرار من روبه‌رو شد گفت وقتی من مردم هر کاری خواستی بکن!

او با اشاره به فیلم بعدی‌اش در مورد سیدعلی‌اکبر صنعتی، گفت: ایشان به شدت روحیه‌ای قدردان نسبت به آدم‌هایی دارد که نقشی در زندگی‌اش داشته‌اند. در بین همه شاگردان کمال‌الملک تنها اوست که در تبعیدش سراغ او می‌رود. نکته مشترک او هم با آذریزدی، پشتکار و‌ جدیت بود. اما تفاوت‌شان، این بود که آیا این دو هنرمند به لحاظ جایگاه اجتماعی و دنیای درون‌شان یکسان بوده؟ قطعا نه. اگر آذریزدی مثل صنعتی، از حمایتی برخوردار می‌شد، سرنوشت حرفه‌ای او به کجا می‌رسید؟

کارگردان مستند «آن مرد دیگر در را باز نکرد» ادامه داد: این تفاوت‌ها برای من دغدغه‌ای ایجاد کرد و به این صرافت افتادم که از آن راش‌هایی که آن سال در مستند مهدی آذریزدی استفاده نکرده بودیم را با رویکرد و فرمی نو استفاده کرده و از منظری روان‌کاوانه، فیلم جدید را جلو ببریم و آذر را از زوایای مختلف پیگیری کنیم.

موسوی در پایان با تاکید بر اینکه مهدی آذریزدی در اواخر عمرش رنج‌هایی کشید که حق او نبود، گفت: با این همه نگاه اسطوره‌ای به او نداشتیم چون مستند کارش همین است که ویژگی‌های خوب و بد شخصیت او را هم‌زمان نشان دهیم.

 قصه خانم علیزاده و گرم‌خانه‌ای برای پناه دادن به زنان آسیب‌دیده

مستند دیگری که در برنامه فیلم خبر پنجمین روز جشنواره سینماحقیقت با اجرای کارشناس برنامه رضا صائمی‌پور در موردش صحبت شد «هیچ‌کس منتظرت نیست» به کارگردانی «محسن اسلام‌زاده اسکستانی» بود که در بخش بلند جشنواره حضور دارد.

محسن اسلام‌زاده اسکستانی درباره این مستند که در کنار آسیب‌شناسی معضلات زنان خیابانی و معتاد و آسیب دیده، درباره خانم علیزاده مدیر گرم‌خانه‌ای در تهران صحبت می‌کند، گفت: در سال‌های اخیر نگاهم به مسائل داخلی بیشتر شده است؛ ما با مردم عادی فرق داریم، چون دوربین دست‌مان است. می‌توانیم برویم در شهر و ببینیم چه خبر است. در همین راستا، چندی پیش شهرداری تهران به من پیشنهاد کرد مستندی تحلیلی درباره حاشیه شهر و معضل اعتیاد و… بسازم. در حین تولید مستند، با خانم علیزاده آشنا شدم که در سخت‌ترین شرایط، کار پر آسیب و پر تنشی را انتخاب کرده‌ بود.

این مستندساز با اشاره به اینکه خانم علیزاده گرم‌خانه‌ای را برای زنان معتاد، آسیب دیده و بی‌پناه راه‌اندازی کرده است، توضیح داد: او دنبال ترک دادن آدم‌ها نبود؛ سیستم کاری او در واقع راهی جدید است که در دنیا در زمینه کاهش آسیب استفاده می‌شود. در واقع خانم علیزاده با این آدم‌ها ارتباط برقرار می‌کند و از آسیب‌های زندگی آنها می‌کاهد.

اسلام‌زاده درباره پروسه تولید این مستند گفت: ما صد روز درگیر تولید این مستند بودیم و تقریباً ۱۴۰ ساعت قصه داشتیم؛ که شاید بتوان بعدا از میان آن‌ها، قصه هر کدام از شخصیت‌ها را دربیاوریم و یک مستند مجزا کنیم. اما در این مستند، دنبال شبکه شخصیت بودم نه یک شخص واحد؛ هرچند که برخی شخصیت‌ها پررنگ‌تر می‌شوند.

کارگردان مستند «هیچ‌کس منتظرت نیست» با اشاره به اینکه در مستند قصه برخی از شخصیت‌ها ناتمام مانده و در ذهن مخاطب به عنوان یک علامت سوال باقی می‌ماند، گفت: در مورد برخی شخصیت‌ها اتفاقا به جایی رسیدیم که می‌توانستیم قصه‌اش را تا حدی تمام کنیم اما مساله مستند این نبود؛ برای همین بزرگترین آزمون ما در فیلم، حذف کردن و دل کندن بود.

اسلام‌زاده در پایان خاطرنشان کرد: گرم‌خانه هنوز هست اما شاید آن را از خانم علیزاده بگیرند که برای من اتفاقی دردناک است و امیدوارم رخ ندهد.

مستندی کمدی درباره اتوبوس‌های تهران/ پدیده‌ای با بک‌گراند بزرگی از مسائل سیاسی و امنیتی

مستند دیگری که در برنامه فیلم خبر پنجمین روز جشنواره سینماحقیقت با اجرای کارشناس برنامه رضا صائمی‌پور در موردش صحبت شد «آن مرد با اتوبوس آمد» به کارگردانی «نیما مهدیان» بود که در بخش بلند جشنواره حضور دارد.
نیما مهدیان درباره این مستند، گفت: اولا اینکه اگر توفیقی هست باید از گروه خوبم تشکر کنم؛ اما در مورد مستند، اصولاً مسائل اجتماعی جذاب است اما به شرط اینکه از زاویه‌ای دیگر به آن نگاه کرد. زمانی که شروع به پژوهش در مورد کار کردیم، فکر نمی‌کردیم سه سال و نیم طول بکشد.

این مستندساز با تاکید بر اینکه تولید «آن مرد با اتوبوس آمد» کار بسیار سختی بود و برایش بسیار زحمت کشیدیم چون تاریخ مغفولی بود و دنیایی از تناقض داشت، گفت: زمانی که شروع کردم فکر نمی‌کردم اتوبوس آنقدر بک‌گراند سیاسی و امنیتی داشته باشد. غیر از سختی پروسه پژوهش، انتخاب از میان انبوه اطلاعاتی که باید از آنها استفاده می‌کردیم هم کار دشواری بود.

مهدیان با تاکید بر اینکه از ژانری که برای مستند انتخاب کرده یعنی ژانر «تراژدی/ کمدی» دفاع می‌کند، گفت: یک فضای شاعرانه و روشنفکری بر فرهنگ فیلمسازی بچه‌های مستندساز غالب است اما این ژانر مخاطب عام را درگیر نمی‌کند. چون منظور اصلی را زیر لایه‌های استعاری و تدوین شاعرانه پنهان می‌کند. من سعی کردم در کنار تاریخ سیاسی، رفتارشناسی را هم در مستند داشته باشیم.

او در همین زمینه یادآور شد: کمدی، مخاطب می‌آورد و جذابیت می‌سازد. بنابراین من صرفا طرح مسأله و رها کردن مخاطب را با یک پایان باز در نظر نداشتم؛ با اینکه این هم یک نگاه و سبک فیلمسازی است اما به عقیده من، مخاطب نمی‌آورد.

کارگردان مستند «آن مرد با اتوبوس آمد» با اشاره به اینکه تقریباً دو ماه طول کشید که گفتار متن را به طوری نهایی کند که گویش تهرانی در فیلم گنجانده شود، گفت: در همین راستا سه جلسه با آقای «فریبرز گل‌بُن» گوینده متن داشتیم تا بتوانیم به ساختار نهایی برسیم. اما در مورد اینکه چرا از صدای آقای مرتضی احمدی استفاده نکرده‌ام باید بگویم که ضمن احترام به مرحوم احمدی، فکر می‌کنم ما صداهای دیگری از تهران داریم که مغفول واقع شده‌اند.

مهدیان همچنین درباره این نقد که چرا اتوبوس را منحصر به تهران کرده است، گفت: چون تهران پایتخت است و اتفاقات مهم و بزنگاه‌های حساس در آن رخ داده و از همه شهرها و اقوام در آن حضور دارند.

او در پایان خاطرنشان کرد: اتوبوس جزو معدود پدیده‌هایی است که از تمام اقشار سیاسی و تحصیلی و سنی و… را در آن می‌بینید و صحبت و برخورد و نگاه این آدم‌ها نی‌تواند نشان دهد که حال آدم‌های شهرت چگونه است. ضمن اینکه در این مستند تحول بدنه اتوبوس را هم می‌بینیم که انگار خود او هم تبدیل به یک شخصیت شده است.

پانزدهمین جشنواره بین المللی «سینماحقیقت» به دبیری محمد حمیدی مقدم از ۱۸ آذرماه شروع شده و تا ۲۵ آذرماه ادامه دارد.