به گزارش سینماخانه و به نقل از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، حامد سعادت کارگردان مستند «امان‌نامه» به صورت آنلاین در دومین بخش از برنامه فیلم خبر روز پنجم جشنواره سینماحقیقت حاضر شد. رضا صائمی مجری کارشناس این برنامه بود.

حامد سعادت درباره این مستند که به موضوع تاریخی تسلیم شدن یک گروه قاچاقچی و آدم‌ربا در کرمان با مدیریت سردار سلیمانی و نوشتن امان‌نامه برای آنها است، گفت: ایده مستند به سال‌ها قبل و زمان کودکی من برمی‌گردد؛ سال‌های ۷۳-۷۴ پدرم در آن منطقه چند صد هکتار زمین و دو حلقه چاه داشت و مشغول کشاورزی بودیم. پس از جنگ، برای اسکان این اشرار، زمین‌هایمان از ما گرفته شد و قرار بود جایگزینی بدهد که هیچ وقت انجام نشد.

او ادامه داد: سال‌ها این ماجرا در ذهنم بود اما از جزییاتش بی‌خبر بودم تا اینکه وقتی سردار سلیمانی شهید شدند تصاویری را دیدم و فهمیدم اتفاقی که برای زمین‌های ما افتاده بود برای اسکان این اشرار بود. برای به دست آوردن اصل تصاویر خیلی دوندگی کردم واز طریق سپاه آرشیوی به من داده نشد اما بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس کرمان خیلی کمک کرد.

کارگردان مستند «امان‌نامه» یادآور شد: سال‌ها بود که این دغدغه را داشتم. آن سال‌ها، یعنی تا اواخر دهه هفتاد، خفقان و ترس عجیبی از این اشرار در مردم استان کرمان وجود داشت به طوری که جرات نمی‌کردیم شب‌ها از خانه بیرون برویم و حتی پاسگاه‌های پلیس در را قفل می‌کردند چون این‌ها با دوشکا وسط شهر جولان می‌دادند. شرارت آنها رعب و وحشت ایجاد کرده بود و حتی یکی از دلایل عدم توسعه جنوب کشور، همین گروه اشرار بودند.

سعادت ادامه داد: معتقدم این فیلم مهمی است؛ از این بابت که از چند منظر ماجرا را روایت می‌کند و هم اتفاقی که به آن اشاره دارد. مردم منطقه، بسیار نجیب‌اند و این اشرار هم نه محصول سال‌های اخیر که از قبل از انقلاب بوده‌اند. اما الان دیگر این اشرار نیستند. اینها یک گروه سازماندهی شده بودند که الان دیگر تک و توکی از آنها باقی مانده. یعنی با اینکه هنوز فقر وجود دارد اما شرارت کمتر شده است.

این مستندساز با اشاره به ریشه‌یابی شرارت در این مستند و ارائه راهکار مبنی بر اینکه اگر شغل برایشان ایجاد شود، دست از شرارت برمی‌دارند، گفت: کار سردار سلیمانی در مورد اشرار این منطقه حرکت خیلی مهمی است؛ چون بنا به دلایل مختلف، مثل تحریم و عدم مدیریت و… قصه فقر در کرمان ریشه‌دار شده است.

سعادت در پایان خاطرنشان کرد: سردار آن سال‌ها با اینکه قدرت سرکوب داشت، اما می‌دانست که ریشه این شرارت نه از عناد، که از فقر است و برای همین با مدیریت کامل، بدون آنکه خونی از دماغ کسی بیاید، به موضوع رسیدگی می‌کند. و نام روستا هم به قاسم‌آباد تغییر می‌کند که به یاد سردار قاسم سلیمانی گذاشته شده است. اینها ناشی از درایت و مدیریت و آینده‌نگری صحیحی است که در سردار سلیمانی وجود داشت و کاش بقیه مسئولان از آن درس بگیرند.

هنرمندی با موقعیتی ویژه 

مستند «احمد» به کارگردانی اعظم مرادی اثر دیگری بود که در بخش دوم از برنامه فیلم خبر روز پنجم جشنواره سینما حقیقت درباره‌اش گفتگو شد.

اعظم مرادی این مستند را در مورد احمد که فردی دارای معلولیت است و اجرای یک تئاتر با کارگردانی او خواند و گفت: من و احمد در دانشگاه هم‌دانشگاهی بودیم؛ من سینما می‌خواندم و او کارگردانی و در طی صحبت‌هایی که داشتیم، قرار شد مستندی از زندگی او بسازم.

این مستندساز یادآور شد: روایتی که در طول فیلم می‌شنویم، صدای ذهن احمد است که می‌گوید با اتفاقاتی که برایش رخ داده، زندگی‌اش تغییر کرده. نگاه من به مستند، نگاهی ترحم‌آمیز نبود. می‌خواستم توانایی فکری احمد را نشان دهم. همان اول که او را دیدم، گفت به خاطر ظاهرم نگاهی ترحم‌آمیز به من داشتند اما خودش توانایی‌اش را در سطح افرادی سالم می‌بیند.

مرادی با بیان اینکه در این مستند مشکلات و چالش‌های احمد را با اعضای خانواده‌اش هم می‌بینیم، گفت: احمد عاشق هنر است و در رشته تئاتر تحصیل می‌کند. همین مسأله یک امتیاز و کمک به من بود که خود سوژه اندازه من دغدغه‌مند است و سینما و دوربین را می‌شناسد.

کارگردان مستند «احمد» ادامه داد: احمد، هنر را برای دیده شدن انتخاب کرده بود که راه سختی هم بود اما وقتی کنارش قرار گرفتم متوجه شدم که هم استعداد دارد و هم اطلاعات به روز. هدفم این بود که توانایی و توانمندی احمد را نشان دهم و مشکلات جسمی‌اش را در حاشیه قرار دهم؛ و خوشحالم که این اتفاق افتاده است.

مرادی با بیان اینکه وجود احمد در کنار فیلم این‌طور بود که انگار کارگردان دیگری در کنار مستند است و به پیش رفتن روند فیلم کمک می‌کرد، گفت: البته خیلی به من اطمینان کرد و ایده‌هایم را می‌پذیرفت و شاید برای همین نخواست فیلم را قبل از حضور در جشنواره به‌طور کامل ببیند.

از تهران قدیم و یخچا‌ل‌هایش

مستند «یخچال‌های سنتی ایران» به کارگردانی مهدی احمدی فیلم دیگری بود که در روز پنجم از جشنواره سینما حقیقت در برنامه فیلم خبر درباره‌اش صحبت شد. رضا صائمی کارشناس این بخش بود.

مهدی احمدی درباره این مستند که شیوه‌های یخ‌سازی قدیمی در ایران را شرح می‌دهد، گفت: اسم «یخچال» از همین بناهای قدیمی خودمان گرفته شده. ایده این مستند از آنجا آمد که من به بناهای تاریخی و میراث فرهنگی کشور همیشه علاقه داشته‌ام و برای همین این موضوع را انتخاب کردم. ابتدا تمرکزم در شهر خودمان سبزوار و سه یخچال قدیمی آن بود که دنبالش بودم که اینها تخریب نشوند. اما وقتی پیش رفتم دیدم در هیچ فیلمی به نحوه کار این یخچال‌ها اشاره نشده است و سوژه مستند، گسترده‌تر شد.
کارگردان مستند «یخچال‌های سنتی ایران» با اشاره به اینکه به اعتقاد او، روستاهایی که خودشان یخچال‌هایی دارند که در معرض تخریب است، احتمالاً از این مستند بیشتر لذت می‌برند، یادآور شد: تا دهه چهل، این یخچال‌ها فعال بودند که بعدها اداره بهداشت کار را برای آنها سخت کرد و در نهایت هم یخچال‌های مدرن به زندگی مردم آمد.

احمدی خاطرنشان کرد: در بعضی از روستاها، هنوز چوپان‌ها برف را درون یک گودال می‌ریزند و رویش هیزم می‌گذارند تا بعداً از آن برای دام‌هایشان استفاده کنند. با اینکه اغلب این یخچال‌ها تغییر کاربری داده‌اند اما هنوز بناهایی مظلوم‌اند.

او با تاکید بر اینکه «اهمیت این موضوع برای من، ارزش تاریخی این بناها و ضرورت حفظ‌شان بود.» گفت: آدابی در یخ‌سازی داشتیم که با فرهنگ اسلامی ما و موضوع وقف عجین شده بود که در برخی روستاها به زواری که برای زیارت امام رضا می‌رفتند یخ رایگان می‌دادند.

این مستندساز با اشاره به تنوع بصری مستند که هم از تصاویر آرشیوی و هم از انیمیشن و تصویرسازی استفاده شده است، گفت: برای این مستند تحقیقات گسترده‌ای شکل گرفت. شهر به شهر رفتم و با مردم روستاهایی که در روستایشان یخچال داشتند، گفتگو کردم.

احمدی ادامه داد: تقریبا در هیچ جایی، اسنادی از یخ‌سازی نداشتیم و این نخستین مستندی است که درباره فرایند یخ‌سازی در ایران و شیوه‌های تولید آن ساخته شده است. مستندی که از سال ۹۱ تصویربرداری اولیه‌اش شروع شد و تا امروز پروژه تحقیق و پژوهش و تولیدش طول کشید و امیدوارم برای مخاطب جذاب باشد.

مرور تاریخ سینما با خاچیکیان

«ساموئل خاچیکیان؛ یک گفت‌وگو» عنوان مستند دیگری به کارگردانی امید نجوان بود که در پنجمین روز از جشنواره سینما حقیقت در برنامه فیلم خبر درباره آن گفتگو شد.

امید نجوان درباره این مستند که درباره یکی از مطرح‌ترین کارگردان‌های ایران که به فیلم‌های معمایی و جنایی‌اش معروف است، گفت: ساموئل خاچیکیان دهه چهل فیلمی به نام «ضربت» ساخت که باعث شد یکی از تماشاگران آنقدر تحت تاثیر قرار بگیرد که برایش آمبولانس خبر کنند!

او با بیان اینکه یک مصاحبه در سال ۷۷، محور روایات فیلم قرار می‌گیرد، درباره انتخاب این سوژه گفت: من معتقدم که هیچ اتفاقی در این دنیا اتفاقی نمی‌افتد. خودم بارها فکر کردم که این ایده از کجا به ذهنم آمد؟ سال ۱۳۷۱ وقتی وارد مطبوعات شدم با یکی از عزیزترین آدم‌های زندگی‌ام آقای علیرضا شمیرانی آشنا شدم که برایم حکم پدری داشت. یکی از چیزهایی که ایشان با اشتیاق در موردش صحبت می‌کرد آقای ساموئل خاچیکیان بود. کسی که جزو معدود کارگردان‌های سینمای ایران بود که مردم صرفا به خاطر نام او می‌رفتند سینما تا فیلمی را ببینند.

کارگردان مستند «ساموئل خاچیکیان؛ یک گفت‌وگو» یادآور شد: بارها به عکس‌هایی که از استقبال مردم از دو فیلم او «طوفان در شهر ما» و «ضربت» شده بود نگاه می‌کردم که چطور خیابان‌ها بسته شده بود و دلم می‌خواست کاری در این زمینه انجام دهم.

نجوان ادامه داد: سال ۷۷ که تازه یک سال بود که به مجله فیلم پیوسته بودم، در مورد یک پرونده در مورد کارگردانی برای کتاب سال همکاری کردم. یکی از سه فیلمسازی که با آنها گفتگو کرده بودم آقای خاچیکیان بود که آن روزها در ابتدای بیماری‌شان قرار داشتند و حال و حوصله خوبی هم نداشتند.

او در پایان تصریح کرد: سرانجام توانستم او را راضی کنم برای گفتگو و نزد ایشان رفتم. در واقع همان گفتگوی مطبوعاتی و ژورنالیستی، امروز تبدیل به یک مستند شد.

آشنایی با سیر تحولات سقط جنین در غرب

محمد خوشدل‌فر کارگردان مستند «خون‌ریزی» مستندساز دیگری بود که در بخش دوم برنامه فیلم خبر روز پنجم جشنواره سینما حقیقت با رضا صائمی‌ مجری-کارشناس برنامه درباره اثرش صحبت کرد.

محمد خوشدل‌فر درباره این مستند که در بخش کوتاه جشنواره حضور دارد، گفت: این فیلم یک قسمت از یکسری مستند است؛ مستندی که پیرامون بحث تبعات و نتایج انقلاب جنسی تولید شده است. ولی صرفا تبعات منفی آن را نگاه نمی‌کند؛ بلکه روایت این ۶۰-۷۰ سال پس از انقلاب جنسی است. بنابراین بستر مستند، غرب است و دنبال مقایسه شرایط آنجا با ایران نبودیم. اما سعی کردیم دنبال مسأله‌ای برویم که در ایران زمینه و زمزمه‌هایش وجود دارد.

این مستندساز با بیان اینکه «خون‌ریزی» در عین آشنایی با سیر تحولات سقط جنین در غرب، عامدانه به بخش فرهنگی جامعه امریکایی هم می‌پردازد، گفت: ساختار جامعه آمریکا از جهانی بسیار شبیه ماست؛ مانند نگرشی سنتی که به خانواده وجود دارد.

خوشدل‌فر همچنین با اشاره به اینکه «ماهیت این سری مستند، بحث انقلاب جنسی است چون زیست جنسی مسأله به شدت پررنگی در سبک زندگی انتخابی ما‌ و مسائل دیگر است.» گفت: نسبت این سوژه با تنظیم جمعیت و موارد دیگر را هم می‌توان در مستند دید اما تلاش کردم این خوانش، برای خود مخاطب به وجود بیاید.

او درباره اینکه با مستندی مواجهیم که سوژه‌اش در ایران نیست اما از منظر یک مستندساز ایرانی روایت می‌شود، درباره پروسه ساخت مستند آرشیوی گفت: من سال‌هاست که در سمت‌های مختلف تولیدی با مستندسازان همراهم و نگرش اولیه‌ام این بود که تولید مستند آرشیوی کاری آسان است. اما وقتی وارد پروسه تولید مستند شدم فهمیدم تنها یکی از سختی‌های ماجرا این است که برای اینکه به ادراک درست‌تری درباره موضوع مستند برسید باید تصاویر زیادی را ببینید. بنابراین تقریبا هرچه فیلم در این حوزه بود را دیدیم. اما بخشی از راش‌ها به دلیل کیفیت پایین‌شان قابل استفاده نبود. ضمن اینکه آرشیو در آنجا به شدت گران است و شاید گران‌تر از مستند تولیدی دربیاید.

این مستندساز همچنین درباره عنوان فیلم توضیح داد: خون ریزی در فارسی، یکی به معنای قتل و کشتار است، و دیگری اینکه سقط، با خون‌ریزی همراه است.

پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» به دبیری محمد حمیدی مقدم از ۱۸ آذرماه شروع شده و تا ۲۵ آذرماه ادامه دارد.