به گزارش سینماخانه و به نقل از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، در بخش اول از سانس دوم برنامه «فیلم خبر» چهارشنبه ۲۴ آذرماه، مستند «ریتم کند» که در بخش «بلند» مسابقه ملی پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» حضور دارد توسط مهرداد فراهانی با حضور محسن علیدادی کارگردان اثر و آقای غلامی یکی از کاراکترهای فیلم معرفی و بررسی شد.

سندروم داون از نمای نزدیک
علیدادی در ابتدا با اشاره به اینکه «ریتم کند» ششمین فیلم مستند و ۱۸امین فیلم اوست، گفت: روزی من کاراکتر سندروم داون را سوار ماشین کردم تا به جایی برسانم، تصور من درباره آن‌ها مانند همه مردم بود؛ اینکه مهربان هستند، عاشقند و فاصله‌ام را هم به نوعی با آن‌ها حفظ می‌کردم اما متوجه شدم که آن‌ها مانند تصورات ما نیستند و خیلی بیش از آنچه که فکرش را کنیم، می‌فهمند.

او ادامه داد: اینگونه بود که به این شخصیت‌ها علاقه‌مند شدم و درباره آن‌ها به پژوهش پرداختم، ۱۲ پایان‌نامه و رساله خریداری و مطالعه کردم، درنهایت متوجه شدم که یک کروموزوم اضافه همه چیز را متفاوت می‌کند.

این کارگردان درباره انتخاب سوژه بیان کرد: در ابتدا سوژه مستند من دختری بود اما بعد از مدتی فیلمبرداری کاراکتر را عوض کردم چراکه خانواده او سعی می‌کردند که کاراکتر رفتار خود را واقعی‌تر جلوه دهد. بعد با پیشنهاد دوستم به سوژه جدید فیلم یعنی علی رسیدم.

در ادامه غلامی خاطرنشان کرد: تمام مواردی که کارگردان در فیلم به تصویر کشیده، دقیقا شبیه به واقعیت است. نزدیک به ۲۳ سال است که با کودکان مبتلا به سندروم داون کار می‌کنم و برای من جالب بود که کارگردان لایه به لایه رفتارها و کردارهای کاراکتر را زیر نظر داشت و کامل به تصویر می‌کشید.
او ادامه داد: شرایط اینگونه افراد خیلی حاد است، نهفتگی خاصی در وجود این افراد وجود دارد اما متاسفانه نمی‌توانند آن را بازگو کنند، آن‌ها و افکارشان مانند آتش زیر خاکستر هستند که جامعه آن را نمی‌پذیرد.

در پایان کارگردان اثر با اشاره به اینکه تصویربرداری «ریتم کند» چهار تا پنج ماه طول کشید، بیان کرد: ساختار فیلم مستند، مسئولیت ما به عنوان کارگردان در حفظ حریم فردی را زیاد می‌کند. اخلاقا به خودم این اجازه را ندادم که حریم شخصی و خانوادگی او را زیر سوال برم. اینکه این افراد دارای معلولیت ذهنی هستند نیز مسئولیت ما را بیشتر می‌کند و ما نمی‌توانیم کاملا و همه حرف‌های آن‌ها را در فیلم ببریم.

مهاجرت و مهاجران

مستند «جابه‌جایی یا نابه‌جایی» که در بخش «بلند» مسابقه ملی پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» حضور دارد توسط مهرداد فراهانی با حضور پریسا گرگین کارگردان اثر معرفی و بررسی شد.
گرگین در ابتدای این برنامه درباره سابقه کاری خود گفت: «جابه‌جایی یا نابه‌جایی» اولین فیلم مستند جدی‌ام است، پیش از این تجربه کار در سینمای داستانی را داشتم.
او درباره داستان شکل‌گیری داستان این مستند خاطرنشان کرد: استارت این کار به شکل یک گپ و گفت شکل گرفت، روزی با یکی از دوستانم که به تازگی از کانادا بازگشته بود، صحبت می‌کردم و متوجه شدم که تمام هم‌کلاسی‌های من در مدرسه و دانشگاه و حتی چند تن از افراد خانواده‌ام مهاجرت کرده‌اند. از این رو سفری به پاریس داشتم و متوجه حضور تعدادی از ایرانی‌های مقیم آن‌جا و گله و شکایت‌هایی که داشتند، شدم پس تصمیم گرفتم درباره این مساله فیلمی بسازم.

گرگین درباره انتخاب کاراکترها گفت: من سراغ قشر متوسط رو به بالا یا پایین جامعه رفتم که اکثرا دوستانم بودند و بینابینی در همه کاراکترهای فیلم وجود دارد. خیلی اتفاقی با موزیسین‌های زیادی در فیلم مصاحبه می‌کنیم و علت این است که موزیسین‌ها به دلیل جهان‌شمول بودن کارشان، بیشتر دغدغه مهاجرت دارند.
این فیلمساز در پاسخ به این پرسش که چرا نام کاراکترها در فیلم زیرنویس نمی‌شوند، عنوان کرد: تعداد کاراکتر خیلی زیاد است و درصورت معرفی در ذهن تماشاچی ماندگار نمی‌شود. گم شدن و حک نشدن اسم آدم‌های حاضر در فیلم و اینکه ما چقدر شبیه هم هستیم برای من خیلی جالب بود به همین دلیل حک شدن اسم با ماهیت کار ما در تضاد بود پس تصمیم گرفتم که کاراکترها را به مخاطب معرفی نکنم.

او همچنین درباره نپرداختن به خانواده‌اش که در آغاز فیلم آن‌ها را می‌بینیم، خاطرنشان کرد: بنا به دلایلی تصمیم گرفتم که با خانواده‌ام گفتگو نکنم حتی فکر می‌کنم که این فیلم نباید درباره خانواده باشد بلکه باید به من درباره ماندن یا نماندن، پاسخ دهد.

کرمان و فرهنگ بلوچی

مستند «سایه باد» که در بخش «کوتاه» مسابقه ملی پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» حضور دارد توسط مهرداد فراهانی با حضور فرهاد درودگر کارگردان اثر معرفی و بررسی شد.

درودگر در ابتدا درباره لوکیشن این فیلم بیان کرد: فیلم در جنوبی‌ترین نقطه استان کرمان رخ می‌دهد اما فرهنگ بلوچی را داریم. جنوب کرمان یکی از مهجورترین مناطق کشور است؛ خطه‌ای خاص با جغرافیایی عجیب که با ماشین معمولی نمی‌شود به آن رسید.

او در ادامه خاطرنشان کرد: آب و هوای آن منطقه خیلی عجیب بود و همه ما در روزهای ابتدایی فیلمبرداری مریض شدیم، بعد از مدت‌ها متوجه شدیم که در این روستا هیچ مردی وجود ندارد پس سعی کردیم که بسیار با احتیاط رفتار کنیم. پس از مدتی افراد حاضر در روستا به دلیل مهجور بودن‌شان، با آغوش باز ما را پذیرفتند و همراه شدند.

فیلمساز در پایان درباره رها کردن روستا توسط ساکنان آن تصریح کرد: ساکنان حاضر در روستا با تمام مشکلاتی که داشتند، نمی‌خواستند که از خاستگاه‌شان دور شوند و به شهر روند.

زندگی خصوصی یک خلبان

مستند «پس از ۲۲ سال» که در بخش «شهید آوینی» مسابقه ملی پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» حضور دارد توسط مهرداد فراهانی با حضور مجازی محمدعلی یزدان‌پرست کارگردان اثر معرفی و بررسی شد.

یزدان‌پرست در ابتدا درباره داستان فیلم گفت: «پس از ۲۲ سال» به زندگی خصوصی خلبان شهید اسدالله بربری می‌پردازیم. قصه از جایی شروع شد که سفری به دلیجان داشتم و در بدو ورود به شهر تندیسی از شهید بربری را دیدم، در تحقیقات اولیه با خانواده او و شاگردانش آشنا شدم که روایت‌هایی از قصه‌های‌شان داشتند.

او ادامه داد: معتقدم که علاوه بر روایت شخصیت، آن چیزی که فیلم مستند را جذاب می‌کند، روایتگری و قصه‌گویی است به همین دلیل من ترجیح می‌دهم مستندهایم روی کاغذ نوشته شوند تا بدین شکل با کم‌ترین هزینه، نظر آدم‌های مختلف را بگیرم.

این فیلمساز درباره استفاده از انیمیشن در مستندش تصریح کرد: نکته‌ای که این فیلم را با دیگر آثار متمایز می‌کند استفاده از انیمیشن در فیلم است که در روزهای اولیه ساخت مستند برای من شکل گرفت؛ بازسازی وقایع جنگ با جزئیات در پروژه‌های مستند و امکاناتی که در اختیار دارد، غیرممکن است پس از انیمیشن برای نمایش جزئیات استفاده کردم، امیدوارم که این مساله خدشه‌ای به مستند بودن فیلم نزده باشد.

صدا و سند
مستند «صداها فریاد می‌کشند» که در بخش «شهید آوینی» مسابقه ملی پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» حضور دارد توسط مهرداد فراهانی با حضور شهرام علیزاده کارگردان اثر معرفی و بررسی شد.

علیزاده در ابتدا درباره ایده شکل‌گیری این فیلم گفت: این فیلم با همکاری مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ساخته شد، ایده فیلم «صداها فریاد می‌کشند» از علاقه من به شعری از فروغ فرخزاد یعنی «تنها صداست که می‌ماند» آمده است. در فیلم‌های قدیمی صداهایی وجود دارد که متشکل از شادی، غم و… هستند که همیشه برای من به‌عنوان دغدغه‌ای وجود دارد تا اینکه درنهایت به این کار رسیدم.

او ادامه داد: به جمع‌آوری صداهایی که وجود داشتند و بازسازی آن‌ها پرداختم که خیلی هم کار سختی بود، صدا عنصر اصلی کار بود و خیلی بر دقیق بودن آن‌ها تمرکز داشتم درنهایت نام فیلم را هم اینگونه انتخاب کردم.

این فیلمساز در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا همه صداها برای فیلم بر پایه سند هستند یا خیر خاطرنشان کرد: همه صداها و روایت‌هایی که در فیلم وجود دارند بر پایه اسناد است که از مکان‌های مختلفی جمع‌آوری و بازسازی شده‌اند.

نادر مشایخی و یک پرتره جذاب

مستند «بریکولاژ» که در بخش «نمایش ویژه» پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» حضور دارد توسط مهرداد فراهانی با حضور محمود توسلیان کارگردان و رحمان حاصلی تهیه‌کننده اثر معرفی و بررسی شد.

توسلیان در ابتدا درباره نام فیلم بیان کرد: نام فیلم «بریکولاژ، زندگی نادر مشایخی» است و جا دارد که آن را اصلاح کنم چراکه فیلم مستقیما به زندگی نادر مشایخی بازمی‌گردد پس نام او در عنوان بسیار اهمیت دارد. وقتی که نادر مشایخی به ایران آمد و رهبری ارکستر سمفونیک ایران را برعهده گرفته بود به دیدار با او رفتم و ساخت این فیلم را با او در میان گذاشتم.

حاصلی در ادامه تصریح کرد: ایده اولیه ساخت اثر توسط محمود توسلیان مطرح شد و علاقه من به موسیقی باعث شد که برای من هم جذاب شود، ابتدا آشنایی‌ای با نادر مشایخی نداشتم اما پس از چند جلسه دیدار با او به شناخت بیشتری درباره این شخصیت رسیدم.

او ادامه داد: فیلم پروسه‌ای سه ساله را طی کرده است، در ابتدا ساخت این پروژه را اینچنین سنگین نمی‌دیدم؛ بریکولاژ به معنای سرهم‌بندی‌ست و ما باید کم کم بخش‌هایی از زندگی نادر مشایخی را تصویربرداری و بعد سرهم‌بندی می‌کردیم که درنهایت به این فیلم رسیدیم.

در ادامه توسلیان با تشکر از تهیه‌کننده اثر، مطرح کرد: اعتماد به جوان‌ها سخت است و آقای حاصلی تهیه‌کنندگی این کار را به‌عنوان یک رسالت فرهنگی انجام داد، او بیشتر از یک سال زندگی‌اش را برای این کار گذاشت.

کارگردان اثر در پایان خاطرنشان کرد: نمی‌خواستیم در فیلم تنها به پرتره با مفهوم کلیشه‌ای‌اش بپردازیم بلکه آن چیزی که برای ما اهمیت داشت نمایش مفهوم بریکولاژ در روند فیلم بود. ما با یک نادر مشایخی دیگری در فیلم روبه‌رو می‌شویم که به تدریج به خود اصلی‌اش تبدیل می‌شود تا به مفهوم بریکولاژ برسیم، بریکولاژ یعنی رسیدن به امری جدید با افزودن معناهای جدید به امر ثانویه.

او در پایان درباره پرداختن زیاد به «هزار دستان» جمشید مشایخی در فیلم تاکید کرد: ایرانی‌گری یکی از ویژگی‌های خانواده مشایخی است و «هزار دستان» برای پیوند صحنه‌ها به یکدیگر بسیار مناسب بود.

یک موضوع جذاب و کمتر روایت شده

مستند «راکال» که در بخش «نیمه بلند و شهید آوینی» مسابقه ملی پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» حضور دارد توسط مهرداد فراهانی با حضور احمد ابراهیمی کارگردان اثر و علی اسحاقی سوژه مستند معرفی و بررسی شد.

ابراهیمی درباره چگونگی پرداختن به موضوع این مستند بیان کرد: موضوع این مستند به کتابی برمی‌گردد که نوشته یدالله ایزدی و توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و ستاد کل نیروهای مسلح منتشر شده است. در این کتاب با شخصی به نام آقای علی اسحاقی مصاحبه شده است که در سپاه، کارش مدیریت و فرماندهی ستاد جنگال (جنگ الکترونیک) بوده است. کار اصلی او شنود بوده است که کم‌تر درباره آن شنیده‌ایم. این مستند به گوشه‌های دیده نشده هشت سال جنگ دفاع مقدس می‌پردازد.

اسحاقی در ادامه درباره اثر خاطرناشن کرد: اهمیت این اثر وقتی پیدا می‌شود که یک متخصص درباره آن نظر دهد. کارگردان اثر زحمت کشید که حق مطلب را به خوبی ادا کند. عنوان فیلم یعنی «راکال» برای همه ناشناس است که اسم سیستم الکترونیکی ارتباطات نظامی را دربرمی‌گیرد که ساخته کشور انگلستان است و ما از آن در جنگ دفاع مقدس استفاده کردیم تا صحبت‌های عراقی‌ها را شنود کنیم.

کارگردان اثر در ادامه تاکید کرد: صداهای حاضر در فیلم کاملا واقعی هستند که به عنوان امتیاز فیلم شناخته می‌شود. تصاویر موجود در فیلم را هم سعی کرده‌ایم که شبیه به واقعیت درآوریم.

مستند «بالا بمان» که در بخش «کوتاه» مسابقه ملی پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» حضور دارد توسط مهرداد فراهانی با حضور امیر طرفیانی کارگردان اثر معرفی و بررسی شد.

کارگردان اثر در ابتدا درباره موضوع و ایده فیلم گفت: باتوجه به خبری که یکی از دوستانم به من داد متوجه حضور گروهی در کوه‌ها شدم که کارهای جهادی انجام می‌دادند و مشغول آب‌رسانی به یکی از روستاهای محروم شهرستان ایذه بودند.

او درباره ویژگی‌های مستند خاطرناشن کرد: صحنه‌هایی که ما از اردوهای جهانی دیدیم همه شبیه به هم و ساختگی بودند به همین دلیل به سراغ روایت متفاوتی رفتیم که مخاطب آن را پس نزند. همچنین مشکلات موجود در این کار جهادی به اندازه کافی در فیلم به نمایش درآمد تا مخاطب آن را لمس کند.

این فیلمساز در پایان درباره نام فیلم تاکید کرد: «بالا بمان» برای نمایش بالا بودن روستای مورد نظر است که نمی‌خواهند از زادگاه خود جدا شوند. موسیقی اثر نیز که توسط محمد خزایی ساخته شده است به عنوان امتیاز فیلم شناخته می‌شود.