فاش می گویم و از گفته ی خود دلشادم / بنده ی عشقم و از هر دو جهان آزادم

نمایش “فِلای موُد” به نویسندگی کامبیز نیک آمیز و به تهیه کنندگی و کارگردانی علی کوچک خواه از ۲ اسفند ماه ۱۳۹۶ در تماشاخانه استاد جمشید مشایخی به روی صحنه رفته است.

نکته اول اینکه نمایشنامه “فِلای موُد” نوشته کامبیز نیک آمیز با نمایشنامه “شام با دوستان” نوشته ایوب (عماد) ابوالفتحی مو نمی زند که از ۹ شهریور ماه ۱۳۹۶ تا ۳۰ شهریور ماه ۱۳۹۶ در سالن استاد رکن الدین خسروی تماشاخانه سه نقطه به روی صحنه رفت. نمایشنامه “فِلای موُد” و نمایشنامه “شام با دوستان” بر مبنای نوشته های روی طرح پوستر، اقتباسی آزاد از نمایشنامه “شام با دوستان” نوشته دونالد مارگولیز و با ترجمه زهره جواهری هستند. نمایشنامه “فِلای موُد” نوشته کامبیز نیک آمیز و نمایشنامه “شام با دوستان” نوشته ایوب (عماد) ابوالفتحی به وسیله دو نفر نوشته شده اند بنابراین نمی توانند یکسان باشند مگر اینکه موضوع دیگری در میان باشد؟! برای اینکه مسئله اقتباس برای خوانندگان شفافیت پیدا کند، چند مثال می زنم :

۱-سه خواهر و دیگران نوشته حمید امجد، بر اساس “سه خواهر” انتوان چخوف

۲-چیدا نوشته مسعود شاکرمی، بر اساس “ادیپ شهریار” سوفوکل

هر کدام از اقتباس های مذکور، دید تازه ای به متن دارند و همانقدر که تماشاگران را با متن اصلی آشنا می سازند، زاویه دید نویسندگان اقتباس ها را نیز به منصه ظهور می رسانند.

نویسندگان نمایشنامه های “شام با دوستان” و “فِلای موُد” دید دیگری به مقوله اقتباس دارند! آنها نمایشنامه “شام به دوستان” نوشته دونالد مارگولیز با ترجمه زهره جواهری را “و” به “و” به یک صفحه خالی انتقال می دهند، چند دیالوگ را اضافه و کم می کنند و با نام اقتباس و به نام خودشان به مرکز هنرهای نمایشی استان تهران می فرستند!!!

با مقایسه فیلم-تئاتر “شام با دوستان” به کارگردانی آیدا کیخائی و تطبیق دیالوگ های نمایشنامه “شام با دوستان” نوشته دونالد مارگولیز با ترجمه زهره جواهری با نمایشنامه های اقتباسی “شام با دوستان” ایوب (عماد) ابوالفتحی و “فِلای موُد” نوشته کامبیز نیک آمیز اینکه اقتباسی شکل نگرفته است به یقین مبدل می شود و نکته دیگری توجه را به خودش جلب می کند : چه قدر میزانسن های سه نمایش به یکدیگر شباهت دارند؟!!!

مطلب را اینگونه شرح می دهم : میزانسن های نمایش “فِلای موُد” به تهیه کنندگی و کارگردانی علی کوچک خواه با میزانسن های نمایش “شام با دوستان” به کارگردانی ایوب (عماد) ابوالفتحی شباهت های غیر قابل انکاری دارند زیرا هر دو نمایش “شام با دوستان” به کارگردانی ایوب (عماد) ابوالفتحی هستند و به جای اینکه مخاطبان شاهد دور دوم اجراهای “شام با دوستان” به کارگردانی یک کارگردان دیگر باشند، به آنها نوید تماشای یک نمایش جدید داده شده است؛ موضوعی که تنها یک حربه تبلیغاتی سخیف است. در نهایت، با تماشای فیلم-تئاتر “شام با دوستان” به کارگردانی آیدا کیخائی دریافتم که انگار میزانسن های نمایش “شام با دوستان” به کارگردانی ایوب (عماد) ابوالفتحی را آیدا کیخائی بسته است! و در اینجا، کارگردان با دید دیگری به مقوله اقتباس نگریسته است!

همچنین، مقوله اقتباس با مقوله ترجمه فرق می کند و در صورتی که هر یک از آنها ادعای ترجمه اثر را داشته باشند، باید از آنها دلیل شباهت های زبانی ترجمه های آنها از “شام با دوستان” را با ترجمه زهره جواهری جویا شد.

اتفاقاتی که اشاره شد، ماهیت اصلی هنر را زیر سوال می برد و از سوی دیگر، می تواند دلسردی ناشر و مترجم اثر را فراهم آورد و آنها را نسبت به ادامه تلاش برای چاپ آثار نمایشنامه نویسان خارجی مایوس سازد.

هر کسی و در هر کسوتی پا به روی صحنه تئاتر می گذارد، از اساس یک هنرمند نیست و رفتار و منش حرفه ای از یک هنرمند، هنرمند می آفریند. چه بسا، آدم های فراوانی که خاک صحنه می خورند و در نهایت، شش ها و ریه های آنها به علت حجم فراوان خاک از کار می افتد و هیچ گاه تبدیل به یک ستاره بر بلندای سپهر نیلگون تئاتر نخواهند شد.

سینماخانه / فرزاد جمشیددانایی