به بهانه نمایش «کمدی کذایی» به نویسندگی و کارگردانی جواد جوشن لو که این روزها عمارت ‌سیمرغ ‌درنیکا به روی صحنه می رود؛ گفتگوی کوتاهی داشتیم با این هنرمند جوان عرصه تئاتر و نمایش

چه شد که این متن را که از نوشته های خودتان نیز هست در این برهه زمانی برای اجرا انتخاب کردید؟
پروسه تولید کار بیشتر از ۴ماه زمان برد و من این متن را سال ۹۷ نوشتم. برای دریافت بازخورد تماشاگرها هم یک بار هم در سال۹۷ خوانش شد. اما اینکه چطور این متن در این برهه زمانی جهت اجرا انتخاب شد باید بگویم از دغدغه من  نسبت به شرایط اجتماعی موجود می آید و بستر این متن، یعنی داستان در شوروی سابق بعد از انقلاب بولشویک می گذرد. در داستان های زوشنکو که من در نگارش متن نیم نگاهی به آنها داشته ام؛ سالهای ۱۹۲۰ تا ۱۹۲۸ بیشتر داستان های میخائیل زوشنکو که عمدتاً به صورت پاورقی چاپ می شد درآن دوره نوشته شده است. دراین دوره و بعد از انقلاب شوروی، یک نگاه سوسیالیستی حاکم می شود و فساد، رانت و مسائل دیگری رابه وجود می آورد و من هنرمند اگر بتوانم خودم را اینطور  بیان کنم این شباهت ها را می بینم و از این بستر برای بیان مسائل بهره خواهم برد.

بازخورد تماشاگرها به اجرا چگونه بوده است ؟

از بازخوردی که از تماشاگران می گیرم بسیار خوشحالم. چون این روزها کشاندن تماشاگر به سالن تئاتر سخت است و این برآمده از فرهنگ ما است که همه با آن آشناییم و آن گرایش به غم و سوگواری است. ولی با این حال، این اتفاق دارد شکل دیگری را به من ارائه می کند. من احساس می کنم که شرایط جامعه به صورتی است که مردم بیشتر نیاز به کمدی دارند. همیشه ژانر کمدی برایم جذاب است. الان فکر می کنم بیشتر هم نیاز جامعه باشد. کم و بیش این عبوس بودن و ناراحت بودن در چهره مردم دیده می شود و وقتی بعد از تماشای این نمایش تغییر صورت تماشاگران را می بینم؛ فکر می کنم که مسیر را تا اندازه ای درست آمده ام.

چه شد که تصمیم گرفتید این نمایش را درشرایط فعلی به صحنه بیاورید؟

هنر از کنش می آید در تمام نقاشی هایی که در غارهای پیش از تاریخ بوده؛ آن انسانی که آن نقاشی را کشیده؛ تصور می کرده درد و یا دغدغه ای دارد و می بایست کاری انجام دهد که آن اتفاق را به دیگران انتقال دهد. انفعال به هیچ وجه کار هنرمند نیست. کنش مند بودن کار هنرمند است. شما می توانید هزار ایده در ذهن داشته باشید ولی تا روی کاغذ نیاورید نویسنده نیستید. شما می توانید هزاران ایده در فکر داشته باشید اما تا زمانی که به ظهور نرسانید کارگردان نیستید و می توانید هزاران توانایی داشته باشید ولی تا روی صحنه نروید بازیگر نیستید. این چیزی است که واقعیت اتفاق هنری را شکل می دهد. من انفعال را نمی فهمم. در تمام تاریخ، همیشه هنر جریان داشته است. متاسفانه در جامعه ما یک اتفاقی می افتد و کل اامور به فکر ترک کنش می افتند که به نظرم درست نیست. ما می بینیم در جنگ جهانی دوم تئاتر در اروپا متوقف نشد. در لهستان زمانی که به اشعال نازی ها درآمد تئاتر بود و در هیچ شرایطی تئاتر به هیچ عنوان تعطیل نشد.
گروهی در لهستان بودند که جریانی را پیش  آوردند که حتی در زمان اعتصاب سراسری هم تئاتر را  تعطیل نمی کنند. این موضوع را من نمی توانم متوجه بشوم که چرا در کشور ما اولین چیزی که تعطیل می شود تئاتر است و شاید این گیشه مند شدن تئاتر باعث شده که این اتفاق بیفتد و با احترام به تمام هم صنفی هایم شاید خود تئاتری ها این فعل را یک فعل هنری نمی بینند.

وضعیت حال و احوال تئاتر ما را چطور می بینید ؟

سالیان گذشته یک نشستی بود با عنوان اقتصاد تئاتر و صحبت از این بود که سالن خصوصی می تواند کمک کند به اقتصاد تئاتر و یکی از انگیزه های من همین بود که  دراین سالن اجرا بروم. در آن نشست من تنها کسی بودم که می گفتم بدون سیاست گذاری برای سالن های خصوصی این اتفاق نمی افتد و مخالفت کردم. چرا که معتقد بودم علاوه بر نکات مثبت می تواند ضررهایی هم داشته باشد که یکی از آن؛ گیشه مند شدن تئاتر است که متاسفانه باعث می شود درجه هنری تئاتر کاسته بشود و بیشتر به سمت موضوع سرگرمی پیش برود و می بینیم بیشتر سالن ها از بعد هنری محصول کاسته اند و به فکر این هستند که فقط تماشاگر بیاید. من معتقد هستم که این دو در کنار هم مسیر درستی را پیش می برند: گیشه و حضور تماشاگر در کنار بعد هنری.

به نظر من ما اتفاق های تئاتری داریم و نه جریان تئاتر و در زمینه ایجاد جریان ضعیف هستیم. متاسفانه الان کارگاه و آموزش ها به سمتی رفته که بسیار افتضاح و فاجعه هست و ما می بینیم کارگاه های ایده تا اجرا که قبلاً هم بود اما در سالن های کوچک اجرا می شدند الان در سالن های معتبر و به نام اجرا می رود! چطور امکان دارد کسی در سالن های معتبر به روی صحنه برود!! و خب این شبهه را برای من ایجاد می کند که آیا اصلا ما تئاتر داریم !؟

شاید ما تئاتری ها نتوانستیم بستر اقتصاد را از طریق بحث هنری ایجاد کنیم و کشیده می شویم به سمتی که حالا من نوعی باید معیشتم را مد نظر بگیرم که باید یک کارگاهی بگذارم و سالن خوبی بگیرم و اجرایی را انجام دهم و می بینیم در کلیت هریک از ما به صورت یک جز در حال تکمیل چنین پازلی هستیم.
به نظر من همه ما در ایجاد چنین وضعیتی به سهم خود مقصریم. فرهنگ مهمترین چیزی است که ما در آن بحران داریم و تنها امکان ساخت فرهنگ، هنر است. ما ممکن است مشکلات زیادی داشته باشیم ولی همچنان برای من و خیلی های دیگر این دغدغه وجود دارد که فرهنگ باید تصحیح شود. من در این شرایط که تماشاگر انتخاب می کند و می آید برای دیدن تئاتر به این فکر می کنم که هنوز هم امیدی هست.

سینماخانه / گفتگو و تنظیم : حمید عبدالحسینی _ برگردان : آرام طالشی