در روزهای پایانی سال ۹۵ نمایش “مانوس” ؛ روایتی مستند از زندگی هشت پناهجوی ایرانی در سالن قشقایی، مجموعه تئاتر شهر در حالا اجراست. نمایشی شریف، که با بیان یکی از بحران های اجتماعی که در چند سال اخیر نگاهای جهانیان را به سوی خود معطوف کرده است؛ توانسته به نوبه خود، بار دیگر بخشی از توجه جامعه را  به این مسأله اجتماعی جلب کند. در این نمایش، روایت هشت پناهجو که با رویای زندگی در استرالیا به کمپ پناهجویان در جزیره های “مانوس” و “نائورو” منتقل شده اند را شاهد هستیم.

پای صحبت های “نازنین سهامی زاده” کارگردان نمایش “مانوس” نشستیم تا نظرات او را جویا شویم.

سهامی زاده درخصوص اینکه ایده کار چگونه به ذهنش رسیده و از ایده تا اجرا چه مراحلی را پشت سر گذاشته به سینماخانه گفت: «ایده کار دو سال پیش به ذهن من رسید؛ زمانی که من خبری را در رسانه ها راجع به کمپ “مانوس” خواندم و ذهن من را درگیر کرد. بعد از آن به عنوان یک کنجکاوی شخصی درباره این موضوع تحقیق کردم و هر چقدر بیشتر درباره این موضوع مطلب می خواندم، بیشتر ذهنم را درگیر کرد. ولی به دلیل این که همزمان در تدارک اجرای نمایش “چشم در برابر چشم” بودم؛ به ناچار این موضوع را کنار گذاشتم. تا سال گذشته که بعد از پایان اجرای نمایش “چشم در برابر چشم”؛ به دنبال موضوع جدیدی برای اجرا می گشتم. مصائبی که بر پناهندگان کمپ مانوس گذشته بود؛ من را رها نکرد و به سراغ هر سوژه ای که می‌رفتم احساس می‌کردم که یک کار نیمه تمام دارم. به همین خاطر تصمیم گرفتم؛ سراغ همین موضوع بروم و تحقیقاتم را جدی تر و گسترده تر کنم. در ابتدا پیدا کردن مطالب راجع به این موضوع بسیار سخت بود اما هر چه جلوتر می‌رفتم به اطلاعات بهتری دست پیدا می‌کردم و بعد از آن با تعدادی از پناهجویان کمپ های مانوس و نائورو مصاحبه کردم.

برای نگارش نمایشنامه سراغ “لیلا حکمت نیا” و “کیوان سررشته” رفتم و مصاحبه ها و تحقیقاتم را در اختیار آنها قرار دادم و از آنها خواستم که یک نمایشنامه از دل این مصاحبه ها و تحقیقات خلق کنند. براساس طرح کلی داستان؛ قسمت های مهم و جذاب مصاحبه ها را انتخاب کردیم و با حفظ شکل “ورباتیم” و با وفادار بودن به مصاحبه ها از دل ۴۰۰ صفحه گفتگو با پناهجویان، نمایشنامه نهایی کار نوشته شد.

بعد از اتمام نگارش نمایشنامه؛ در تمرینات، برای خلق شکل نمایشی کار، در هر صحنه یک سری میزانسن را طراحی کردم تا نمایش از حالت روایت و مصاحبه خارج شود.»

سهامی زاده همچنین در رابطه با استفاده از شیوه تئاتر “ورباتیم” یا تئاتر “واژه به واژه” و دلیل انتخاب این شیوه برای روایت نمایش به سینماخانه گفت: «مصاحبه هایی که با مهاجران انجام شده بود؛ به خودی خود جذاب بود و نوع  لحن و ادبیات مصاحبه شونده ها بیانگر شخصیت، طبقه اجتماعی و نوع تفکر هر کدام از آنها بود. به همین دلیل هم سعی کردیم تا برای حفظ شخصیت هر کدام از کاراکتر ها و وجود حقایق اصلی ماجرا، نمایش را به صورت ورباتیم اجرا کنیم. از طرف دیگر رسالت تئاتر مستند برای من مهم است چون می خواهم با زبان تئاتر مستند یک سری حقایق و وقایع را با یک زبان زیبایی شناسانه به تماشاگر نشان بدهم.»

کارگردان نمایش “مانوس”؛ درخصوص استفاده از گالن های بنزین برای اکسسوار توضیح داد: «در واقع انتخاب گالن بنزین برای اکسسوار یک انتخاب انتزاعی بود. انتزاع از شرایط موجود در کمپ ها. بیان اینکه؛ این پناهجویان وسایل لازم برای زندگی کردن را در اختیار ندارند ولی در عین حال وسایلی که امکان خودکشی برای پناهجویان را ساده تر می کند را می توان به راحتی در این کمپ ها پیدا کرد. همچنین تمثیلی است از چمدانی که بار سفر را در آن گذاشته و پا در این سفر خطرناک و گاهاً بی بازگشت قرار داده اند و تنها چیزی است که برایشان باقی مانده.»

کارگردان نمایش “چشم در برابر چشم” ، درباره بازخوردی که از طرف تماشاگران گرفته است به سینماخانه گفت: «تا اینجای کار با وجود اینکه فضای نمایش غمگین است و اینکه اصولاً تئاتر مستند مورد توجه و پسند و سلیقه ی قشر خاصی از مخاطبان می باشد؛ بازخوردها بسیار مثبت بوده و من را شگفت زده کرده است. حتی دو نفر از مهاجرانی که با آنها مصاحبه شده بود و در حال حاضر به ایران برگشته اند، از نمایش دیدن کردند و یکی از آنها دو شب پشت سر هم نمایش را دید و خیلی هیجان زده بود که داستان زندگی خودش و حرف ها و درد دل هایش روی صحنه در حال اجرا است.»

سهامی زاده درخصوص علاقه خود به موضوعات اجتماعی عنوان کرد: «راستش دغدغه من همیشه موضوعات اجتماعی بوده ولی در حال حاضر با قطعیت نمی توانم بگویم که در کار بعدی هم باز به سراغ موضوعاتی این چنینی می روم یا نه. شاید هم روزی نمایش مستند کار نکردم و موضوعی دیگر را با فضایی متفاوت به روی صحنه ببرم. ناگفته نماند که تئاتر مستند را بسیار دوست دارم و به قدرت و تأثیر این نوع تئاتر بر روی مخاطب ایمان دارم. به نظر من هم هنر در خدمت اجتماع است و هم اجتماع در خدمت هنر. باید بین این دو یک تعامل وجود داشته باشد تا یک اتفاق درست رخ بدهد.»

نازنین سهامی زاده به عنوان سخن آخر بیان کرد: «دوست دارم که مردم، مخصوصاً جوانان از کار استقبال کنند. مهاجرت موضوعی است که همه ما حداقل یک بار به آن فکر کردیم. اما مهاجرت غیر قانونی مقوله متفاوتی است. توصیه می کنم، کسانی که تصمیم به مهاجرت غیر قانونی دارند؛ نمایش ما را ببینند و بعد راجع به این کار تصمیم بگیرند».

نمایش “مانوس” تا دوشنبه ۲۳ اسفند ۱۳۹۵ ، هر شب ساعت ۲۰:۰۰ در سالن قشقایی مجوعه تئاترشهر به روی صحنه می رود.

در این نمایش احسان بیات فر، ابراهیم عزیزی، السا فیروزآذر، احسان کرمی، صبا گرگین پور، حمیدرضا محمدی، نسرین نکیسا، نرگس نیک سیرت به ایفای نقش می پردازند.

سینماخانه/ خبرنگار: فرشید حاجیان – عکاس: هادی صفی زاده