برگزاری آنلاین چهاردهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» فارغ از دور بودن از سالن های سینما و فضای جذاب و تماشای آثار سینماگران بر روی پرده نقره ای، این امکان را برای برخی هنرمندان، اهالی رسانه و مخاطبان خود فراهم کرد که در فرصت مناسب و به دور از دغدغه و هیاهوی جشنواره به تماشای تعداد بیشتری از آثار در آرامش بنشینند. اولین نکته ای که بعد از مرور مستندهای این دوره از جشنواره توجه مخاطب سینمای مستند را جلب می کند؛ عدم توجه کافی مستندسازان به پژوهش در باب موضوع اصلی فیلم است. با نگاهی گذرا به تیتراژ مستندها و شناسنامه آثار به راحتی می توان دریافت که در اکثر قریب به اتفاق فیلم های حاضر در جشنواره، کارگردان به عنوان پژوهشگر اثر نیز معرفی شده است. این موضوع به تنهایی نمی تواند محل ایراد باشد ولی پس از تماشای آثاری همچون مستند «گزارش آشوب» به راحتی می توان دریافت که مستندساز تنها به تحقیق سطحی و مطالعه اسنادی که بارها و بارها توسط رسانه ها و مستندهای دیگر منتشر شده اند بسنده کرده و نه تنها هیچ زوایای پنهان جدیدی را برای مخاطب جستجوگر خود هویدا نمی کند؛ بلکه حتی نمی تواند در قامت یک منبع جایگزین برای آثار قدیمی تر ظاهر شود. این معضلی است که گریبان اکثر فیلم های سینمای مستند را گرفته. آثاری که موضوعات بدیع و جذابی را انتخاب کرده اند ولی در پژوهش و جمع آوری اسناد، اطلاعات و مصاحبه با افراد مطلع، بسیار کم حوصله و سطحی ظاهر شده اند.

مستند «میر و مار» را می توان نمونه معکوس این موضوع معرفی کرد. مستندساز با انتخاب موضوع تقریباً تکراری بحران آب، آنچنان در پژوهش و استفاده از اطلاعات و ارتباط میان اجزای مختلف تحقیقات خود، حرفه ای عمل می کند که می توان ماحصل کار را به عنوان یک مرجع و منبع مورد اعتماد معرفی کرد.

در کلام آخر می توان گفت که توجه به پژوهش و کنکاش برای یافتن نکات و زوایای جدید و مغفول مانده در گذشته، در کنار نگاه هنرمندانه می تواند رمز ماندگاری آثار سینمای مستند باشد.

سینماخانه / ا.ش شهابی