به گزارش سینماخانه و به نقل از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی مرکز گسترش سینمای مستند تجربی، بعد از ظهر یکشنبه ۲۱ آذرماه درحاشیه برگزاری چهارمین روز از پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت»، کارگاه محمدرضا عباسیان درباره مستندهای حوزه بحران برگزار شد.

این مستندساز در ابتدای این نشست گفت: به اعتقاد من نقطه عطف مستندسازی جنگی از سال‌های دفاع مقدس و «روایت فتح» شروع می‌شود. اثر «خنجر شقایق» نیز فیلمی بارز حوزه دفاع مقدس است که اصلا خودم با همین اثر به این حوزه علاقه‌مند شدم و بعد از پروژه عکاسی در این خصوص با تلویزیون شروع به همکاری کرده و  به تولید مجموعه آثاری در این حوزه پرداختم. باید آگاه بود که شرایط کار در منطقه بحرانی با شرایط کار در حالت عادی بسیار متفاوت است و مستندساز وضعیت سختی دارد و همه چیز بر اساس شرایطی که در صحنه پیش می‌آید، رقم می‌خورد.

عباسیان گفت: سال‌ها پیش در جنگ نیسان یا عملیات «خوشه‌های خشم» برای مستندسازی آن جا رفته بودیم. وقتی اسرائیل به کشوری حمله می‌کند در ابتدا برق را قطع می‌کند و بعد اعلام می‌کند که هر ترددی در منطقه جنگی ممنوع است و مورد هدف قرار خواهد گرفت. در آن زمان، خبرنگاران رسانه‌هایی چون سی‌ان‌ان و….. ماشین‌هایی مشخص داشتند اما ما هیچ امکاناتی نداشتیم و هر شب باید به بیروت می‌رفتیم تا دوربین‌هایمان را شارژ کنیم و صبح برای مستندسازی دوباره به منطقه جنگی باز گردیم.

او گفت: در شرایط جنگی کار کردن بسیار سخت است. توجه به این نکته مهم است که فیلمساز ملزم است که اطلاعات مکفی درباره کشور ملتهبی که به آن سفر می‌کند داشته باشد حتی اگر آن موضوعات سوژه فیلمش نباشد. چون رفتن به چنین مناطقی که جان افراد در معرض خطر قرار می‌گیرد نیازمند به یک دانش عمومی از شرایط سیاسی و وضعیت روز آن منطقه بحران است.
عباسیان بیان کرد: ضمن این که لازم است چنین مستندسازی حتما خودش به زبان بیگانه آگاهی داشته باشد. اگر زبان خود منطقه را بلد باشد که بسیار عالی است اما اگر چنین شرایطی فراهم نیست حداقل دانش زبان انگلیسی را داشته باشد و همه این موارد ملزومات و زیرساخت‌های مستند بحران است. نکته مهم دیگر آموزش‌های اولیه‌ای برای دفاع شخصی و مواردی از این دست است و باید توجه کنید که حفظ کردن راش‌هایی که ضبط می‌کنید بسیار مهم است. نکته دیگر نیز داشتن اطلاعات اولیه پزشکی است. فیلمساز باید به طور کلی بداند که برای هر بیماری چه دارویی نیاز است مصرف کند.

این مدیر فرهنگی گفت: متاسفانه جایگاه تهیه‌کننده آثار مستند در حال حاضر به خوبی مشخص نیست. زیرا در ایران اغلب مستندسازان ما خودشان هم کارگردان و هم تهیه‌کننده هستند. در مستندهای مخصوص به کانون‌های بحران نیز چنین شرایطی بیشتر می‌شود. چون منطقه بحران به معنای سفری خارج از مرزها است که نیاز به هزینه‌های ارزی دارد پس برای کاهش دادن هزینه‌ها عمدتا تمامی این مستندها با یک و یا دو نفر ساخته می‌شوند.

او گفت: مهم‌ترین نکته در فیلمسازی بحران این است که مستندساز آگاه باشد که چه می‌خواهد بکند. فیلمساز مستند، گزارشگر خبری نیست که هرچه می‌بیند را ضبط کند و تازه بعدش به این فکر بیفتد که از این داده‌ها چگونه استفاده کند، بلکه باید با هوش و سرعت‌ عمل بسیار در حین رخ دادن بحران، در ذهنش جای هر پلان را در مستند نهایی تصور کرده و تدوینی ذهنی از راش‌هایش انجام دهد تا شاکله اثر به خوبی دربیاید. وقتی فیلم شخصیت داشته باشد بیننده نیز راحت‌تر با فیلم ارتباط برقرار می‌کند.

این مستندساز گفت: در مستندهایی که این روزها ساخته می‌شود با گونه‌های مختلفی از آثار رو به رو می‌شویم. بعضی از آثار موضوع و یا جغرافیا محور هستند و محوریت بعضی دیگر بر مبنای شخصیت‌ها است. حتی در میان مستندهای حوزه بحران آثار روشنفکرانه نیز به چشم می‌خورد. متاسفانه سویه‌ای هم هست که بیننده می‌گوید اگر مستندی درباره سوریه و یا جنگ باشد این مستند را تماشا نمی‌کنم. برای این ماجرا که کاری نمی‌توان کرد. اما زمانی که مخاطب به تماشای مستند می‌نشیند، کارگردان باید به قدری هنرمندانه کار کرده باشد که مخاطب را به تماشای ادامه اثر تشویق کند.

عباسیان ادامه داد: در چنین آثاری جدا از این که سرعت عمل مهم است توجه به کیفیت کار هم اهمیت دارد. باید قبل از ساخت و تولید برای اثر سیاست‌گذاری داشت و فیلمساز باید بداند با چه چارچوبی باید کار کند و زاویه نگاهش را بشناسد و بداند سفارش‌دهنده چه خواسته‌ای دارد و توقعش چیست.
پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» به دبیری محمد حمیدی مقدم از ۱۸ آذرماه شروع شده و تا ۲۵ آذرماه ادامه دارد.