این کارگردان سینمای ایران شنبه شب که برای شرکت در نشست نقد و بررسی فیلم «گاوخونی» به همراه علی معلم، تهیه کننده در سینما هنر و تجربه سخن می گفت، در پاسخ به یکی از حاضران در این نشست که پرسید «چرا با وجودی که به جشنواره فیلم کن بدبین هستید برای تعریف از فیلم گاوخونی از جشنواره فیلم مذکور مثال می آورید»، گفت: من به جشنواره فیلم کن فرانسه بدبین نیستم زیرا شما هستید که به این جشنواره خوشبینید. چراکه نمی توانید این جشنواره را مهندسی کنید.

کارگردان فیلم گاوخونی با بیان اینکه امتیازهایی که به برخی فیلم ها در این جشنواره می دهند قابل درک نیست، تصریح کرد: در ۱۵ سال گذشته جهت گیری جشنواره کن دستخوش تغییراتی شده که در ۲۰ سال پیش از این به این شدت نبود.

افخمی عنوان کرد: جهت گیری سیاسی من برای دوباره ساختن گاوخونی وابسته به تغییرات سیاسی نیست.

در ابتدای این نشست که پس از اکران گاوخونی در سینما هنر و تجربه شیراز برگزار شد علی آذری، کارشناس و منتقد سینما با اشاره به اقتباس سینمایی، گفت: سعی شده فیلم به شکل وسواس گونه ای به اصل اثر وابسته باشد.

وی با طرح این پرسش از بهروز افخمی، کارگردان گاوخونی که «چرا اقتباس سینمایی در ایران دارای ضعف است،» ادامه داد: چه شد که این اقتباس از کتاب گاوخونی نوشته جعفر مدرس صادقی بود؟

ابتدا داستان گاوخونی را نپسندیدم/کتاب مدرس صادقی دارای ایماژ و شاعرانه است

افخمی با این توضیح که با تمامی آثار نویسنده آشنایی داشته و حتی امتیاز استفاده از ۴ اثر مدرس صادقی را خریداری کرده، عنوان کرد: با اینکه در ابتدا داستان گاوخونی را نپسندیدم، این تجربه را کردم و حدود ۱۰ سال سرکلاس های فیلمنامه نویسی آن را می خواندم.

افخمی با یادآوری اینکه همواره برای دانشجویان فیلمنامه نویسی مثال میزدم که تصاویر این داستان دیده و صدای آن شنیده می شود، ادامه داد: به آنها گوشزد می کردم که گاوخونی را نمی توان به فیلم تبدیل کرد چراکه تصویر آن شاعرانه و ایماژ است. اما پس از گذشت یک دهه از این موضوع به خودم یادآوری می کردم چه حکم عقلی است که نشود آنرا به فیلم تبدیل کرد.

علی معلم، تهیه کننده فیلم گاوخونی نیز در پاسخ به این نکته اشاره کرد که پیش از این فیلم قرار بوده با افخمی «فراموشخانه» را با حضور استاد عزت الله انتظامی و ارحام صدر بسازند اما با حمله قلبی که استاد انتظامی دچار می شود این امکان فراهم نشد و در این بین داستان گاوخونی را خواندیم و در نهایت افخمی آن را در ۳۰ صفحه به شکل مرسوم و کلاسیک فیلنامه نوشت تا با روایت اول شخص و خوانش دوباره داستان به شکل سینمایی ساخته شود.

وی با بیان اینکه تا پیش از این فیلم، اقتباس در سینمای ایران به این شکل رخ نداده، ادامه داد: برای منتقدان که انتظار داشتند شاهد مدلی از «شوکران» باشند، باعث شگفتی آنان و تماشگر شد.

معلم فیلم گاوخونی را به پرسه زنی تشبیه کرد و گفت: خواننده وقتی داستان گاوخونی را می خواند برایش عجیب است در حالیکه اقتباس سینمایی آن در ذهن تماشاگر می نشیند.

این تهیه کننده سینمای ایران با بیان اینکه هنوز هم یکی از بهترین بازی های استاد انتظامی متعلق به گاوخونی است، افزود: پس از درخشش آقای بازیگر در فیلم درخشان گاو، بازی در گاوخونی از قله های بازیگری انتظامی است. زیرا او حس پدرسالاری را به خوبی در آن جا انداخته است.

معلم با اشاره به اینکه گاوخونی فیلمی است که معنای آن در ذهن تماشاگر ماندنی است، عنوان کرد: بعضی از فیلمها از جایگاه معنایی به شکل سینمایی خارج می شوند که الزاما خیلی عامه پسند یا کلاسیک هم ممکن است نباشند، روی موضوع های خاصی دست می گذارند که گاوخونی نمونه این فیلمهاست. این فیلم اقتباس وفادارانه ایست که به معنای وابستگی نظرگاهی به بیننده می دهد که حاوی موضوع های تاریخی است.

وی ادامه داد: به لحاظ استعاری و موقعیت تاریخی داستان گاوخونی به فراست و مینی مالیزم یک مفهوم به این گستردگی را منتقل می سازد و مانند یک مقاله به رخ مخاطب نمی کوبد. زیرا برخی آثار سینمایی امروزی بیشتر شبیه مقاله های ژورنالیستی اند.

مدیرمسئول ماهنامه دنیای تصویر نمونه چنین فیلم هایی را که به مقاله شبیه هستند، فیلم سینمایی دختر نامید و گفت: این فیلم در باب دختران است که هیچ ایماژ و تصویری به این معنا ندارد. زیرا تماشاگر را وارد تصاویر نمی کند.

یک ملودرام خوب بهتر از اثر فلسفی احمقانه است

وی با این توضیح که یک ملودرام خوب بهتر از اثر فلسفی احمقانه است، گفت: در مقام بیننده از گاوخونی راضی ام و اثری است که صادقانه از یک مفهوم درست برخوردار بوده وابسته به ژورنالیسم و اتمسفر نیست. زیرا فیلمی است که تصویر موقعیت و ذهنیت را می سازد.

آذری در ادامه این نشست که با حضور مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس برگزار شد بخشی از شاهکارهای سینمایی را بر اساس داستان کوتاه های درخشان ارزیابی کرد که وقتی با رمانی روبه رو هستیم فیلم نامه نویسان و کارگردانان محکوم به کوتاه سازی اند، اما در داستان کوتاه این چنین نیست؛ در سینمای ایران نیز با توجه به غنای ادبیات داستانی کوتاه که گاهی هم از سینما پیشی می گیرد شاهد جدایی سینما و ادبیات و به طبع آن نویسندگان و سینماگران هستیم. این حلقه گمشده از کجا ریشه می گیرد؟

افخمی با رد کردن این موضوع و اینکه از داستان کوتاه نویسی ایرانی بی خبر نیست، عنوان کرد: البته ادبیات داستانی ما هنوز به جایی که بتواند سینما را پشتیبانی کند نرسیده است. زیرا هنوز داستان نویسی به طور عمده وابسته به شرایط محفلی است و آثاری که پیرو شرایط جریان سیال ذهن هستند هم آثاری مغشوش اند. چراکه داستان ها به مقالات و اظهار عقاید نویسنده شبیه است. بنابر این داستانی مانند گاوخونی برای فیلم شدن کمتر دیده می شود

نسل جدید درباره گاوخونی می گویند فیلمی اسیدی است

کارگردان فیلم های شوکران، عروس و روز فرشته پیرامون وابستگی گاوخونی به ادبیات، تاکید کرد: گرچه در ابتدا این داستان برایم مانند شعری بلند بود که نمی شود به فیلم تبدیلش کرد، اما داستان خواندن برای کسانی که علاقه به ادبیات داستانی دارند یک عادت است که دوست دارند در عالم خیال بمانند، من نیز یکی از آنها هستم که می خواهم داستان خوانی برای دیگران کنم و این گونه است که این کار را در سینما انجام دادم. درعین حالیکه نسل جدید با دیدن گاوخونی می گویند این فیلم اسیدی است، اما گذشته از این فیلم دارای شوخ طبعی هم هست.

تهیه کننده گاوخونی نیز در پیوند با اقتباس ادبی در سینمای ایران با این توضیح که تعداد داستان های کوتاه در مقابل داستان های بلند یا رمان که قابلیت سریال شدن هم دارند بسیار کم است، یادآوری کرد: گرچه جذاب ترین آثار سینمایی از داستان کوتاه آمده اند، اما بهترین محمل برای سینما پیدا شدن داستانک ها و نوول هاست چراکه این داستان ها در سینما بیشتر جواب می دهند.

معلم از وقایع نگاری ها و گزارش نویسی های ایرانی را نمونه های مناسبی برای سینمایی شدن یاد کرد و با بیان اینکه در ژانر جنگی مواردی از جمله تجربیات شخصی افراد درگیر جنگ نمونه این آثار است، ادامه داد: گرچه رمان جنگی به این مفهوم آن چنان نداریم، اما آنچه از خاطرات اسرا و بازماندگان جنگ به جا مانده برای فیلم شدن مناسب تر اند.