به گزارش سینماخانه؛ در پنجمین روز از یازدهمین جشنواره سینما حقیقت سینمادوستان و سینماگرانی که در روزهای عادی هفته به دلیل مشغله های شغلی امکان حضور در پردیس چارسو را نیافته بودند، در اولین روز از تعطیلی دو روزه آخر هفته خودشان را به محل برگزاری جشنواره سینما حقیقت رسانده بودند تا از فرصت های به دست آمده برای تماشای آثار مستند بهره ببرند. همین امر باعث شد تا طبقات انتهایی پردیس سینمایی چارسو با حضور انبوهی از تماشاگران رو به رو شود.

در صورتی که قرار بود عنوانی به جز گزارش روزانه جشنواره سینما حقیقت برای گزارش روز پنجم در نظر گرفته شود، تیتر “پرده نقره ای سرخ رنگ” مناسب می بود زیرا “آقای دادستان” ساخته محسن اسلام زاده که دومین نوبت اکران خودش را پشت سر می گذاشت و “ترور سرچشمه” به کارگردانی محمدحسین مهدویان که در سانس ۲۰:۴۵-۱۹:۱۵ برای نخستین بار در سینما حقیقت رونمایی شد؛ به طور مستقیم به ماجرای بمبگذاری تروریستی دفتر حزب جمهوری اسلامی ایران و شهادت آیت الله بهشتی و ۷۲ یار ایشان می پردازد که اگر دو مستند نامبرده در کنار “پرواز هدهد” اثر مصطفی رزاق کریمی قرار داده شود، سه مستند واقعه هفت تیر سال ۱۳۶۰ و شخصیت های اصلی پیرامون حادثه مذکور را مورد کنکاش قرار می دهند. اتفاقی که حاکی از تغییر سیاست ها نسبت به بازگویی وقایع مهم سیاسی-اجتماعی سالهای نخستین انقلاب اسلامی ایران دارد. سنگ بنای چنین اتفاقی با “سیانور” بهروز شعیبی گذاشته شد و با ساخت “ماجرای نیمروز” محمدحسین مهدویان ادامه یافت تا امسال به ساخت سه مستند به طور عمده با محوریت شخصیت های مهم سیاسی سال های ابتدایی انقلاب اسلامی ایران “شهید بهشتی”، ”شهید لاجوردی” و “شهید کلانتری” رسید. در روزی که بر پرده نقره ای رنگ سرخ نقش بست، آقای دادستان زندگی شهید اسدالله لاجوردی را مورد بررسی قرار داد و از مبارزات سیاسی او علیه رژیم شاهنشاهی سخن گفت. سپس دستاوردهای وی را در جایگاه مدیر کل زندان های کشور بازگو کرد که از جمله مهم ترین آنها می توان از ایجاد کارگاه های مهارت آموزی در زندان ها و تشکیل ستاد دیه نام برد. در هنگام پخش مستند “آقای دادستان” نفس تماشاگران در سینه ها حبش شده بود و با دقت به تماشای اوج و فرودهای زندگی دادستانی نشسته بودند که در زمان شهادت از منصب های دولتی کناره گرفته بود. در شروع آقای دادستان، تماشاگر با یک نمای سرگیجه آور رو به رو می شد که این حس را ایجاد می کرد که قرار است با سرگذشت یک شخصیت پیچیده مواجه شود و تا حدودی چنین اتفاقی افتاد. از نکات جالب توجه دادستان حضور شخصیت های بدون چهره در برخی مصاحبه ها بود که جذابیت خاصی به صحنه می بخشید ولی به مرور موجب خستگی ذهنی مخاطب می شد البته دلایل امنیتی قابل درک است. در آقای دادستان کارگردان کوشید تا جدا از بحث منصب سیاسی شهید لاجوردی، تماشاگر حد المقدور با زندگی شخصی و خلقیات وی از طریق مصاحبه با اعضای خانواده درجه یک آشنایی پیدا کند و همذات پنداری هر چه بیشتر مخاطب را برانگیزد که از نکات مثبت مستند محسن اسلام زاده به شمار می رود. بر خلاف رویه ای که محمدحسین مهدویان در ترور سرچشمه پیش گرفته بود. تیتراژ آغازین “ترور سرچشمه” بسیار مسحور کننده است و کات های پی در پی به عکس ها حس فیلم های معمایی–جنایی را به ذهن متبادر می سازد و نوید دهنده یک مستند خوب است. محمدحسین مهدویان تا حدودی توانسته به خواسته خودش در ترور سرچشمه از منظر محتوای معمایی–جنایی برسد ولی با اشکال فرمی رو به رو است. محمدحسین مهدویان بر خلاف محسن اسلام زاده فقط به زندگی سیاسی شهید بهشتی پرداخته است به همین سبب همیشه یک دیوار حائلی بین مخاطب و شخصیت شهید بهشتی وجود خواهد داشت. دوم اینکه از لحاظ تدوین نباید بخش معرفی شخصیت سیاسی شهید بهشتی و انگیزه های دشمنان برای حذف او در آخر مورد بررسی قرار می گرفت و نویسنده و کارگردان باید ابتدا با شخصیت شهید بهشتی آشنا می شدند تا در ادامه بتوانند بر مبنای اطلاعات اولیه به شناسایی دشمنان او بپردازند. سپس فرآیند عملیات بمب گذاری را تشریح کنند و در نهایت، عاملین را به سزای اعمال شنیع خودشان برسانند. محمدحسین مهدویان روی حافظه تاریخی مخاطب راجع به شخصیت های مهم سیاسی کشور حساب باز کرده است از اینرو، روایت شاهدان عینی از فرآیند عملیات بمب گذاری آغاز می شود. از نظر تصویربرداری، ترور سرچشمه به هیچ وجه ماهیت تصویری ماجرای نیمروز و ایستاده در غبار را ندارد. صدابرداری و صداگذاری همانند دو فیلم سینمایی قبلی محمدحسین مهدویان با دقتی وسواس گونه انجام گرفته است هر چند که در راش های آرشیوی حجم صدا به طور محسوسی افزایش می یابد که آزار گوش تماشاگر را در پی دارد اتفاقی که به ویژه در بخش آغازین راش های آرشیوی افتاد. ایده معرفی شاهدان عینی به وسیله پرونده های آنها در رابطه با حادثه هفت تیر در خدمت اثر بود هر چند که در دقایق میانی ترور سرچشمه، دوربین ثابت شده در نماهای قبلی روی پرونده ها ناگهان شروع به حرکت روی پرونده ها می کرد که بهتر بود چنین اتفاقی نمی افتاد زیرا نماهای ثابت حکم زیرنویس معرفی شخصیت ها در برنامه های تلویزیونی را پیدا کرده بود و تغییر نما به مثابه تغییر فونت آنها بود که بدون توجیه است. طراحی صحنه یک دفتر شلوغ اداری با اسناد و عکس های مختلف مربوط به پرونده حادثه هفت تیر در جهت تشدید حس پلیسی ترور سرچشمه قدم برمی داشت و پرتره نیم رخ سیاه قلم شهید بهشتی در یک گوشه تصویر و پخش تصاویر آواربرداری از ساختمان حزب جمهوری اسلامی ایران در گوشه دیگر تصویر در کنار صحبت های شاهدان عینی، مثلث شخصیت شهید بهشتی، زندگی و مرگ را تشکیل می داد که شاهدان عینی در اکثر اوقات راوی بخش زندگی شهید بهشتی بودند.اما در طراحی صحنه وقتی ناگهان پرتره نیم رخ سیاه قلم شهید بهشتی در یک گوشه تصویر با آرم سازمان مجاهدین خلق ایران (منافقین) پوشانده و پخش تصاویر آواربرداری از ساختمان حزب جمهوری اسلامی ایران در گوشه دیگر تصویر قطع می شود و صحنه در یک لحظه، زیبایی اولیه خودش را از دست می دهد. آرم سازمان با رنگ قرمز کلیشه ای است و موجب برجسته نمایی بیش از حد اطلاعات در حال بازگویی به وسیله شاهدان عینی می شود و این تغییر صحنه ریز فقط محدود به چند پلان شده است.

ساخت و پخش اینگونه آثار در سینمای داستانی و مستند حکایت از تغییر سیاست های کشور در مقوله بازگویی سرگذشت شخصیت های سیاسی ایران دارد و از سوی دیگر، به فیلمسازان جرأت و جسارت می دهد تا دست روی موضوعاتی بگذارند که پیش از این، موقعیت بازگویی آنها فراهم نشده بود. فرصتی که باید سینماگران مغتنم بشمارند!

یازدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» طی روزهای ۱۹ تا ۲۶ آذرماه ۱۳۹۶ به دبیری «سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد» در پردیس سینمایی چارسو برگزار می شود.

سینماخانه / خبرنگار: فرزاد جمشیددانایی – عکس حاشیه خبر: کاملیا رجبی